Interdisciplinaridad ukaxa
Programa de Postgraduacion en Humanidades, Derechos y Otras Legitimidades de la USP ukaxa uñt’atawa interdisciplinaridad ukampi, ukatwa uñt’ayataraki aka Área Interdisciplinaria de los Cabos ukatxa mä materia obligatoria ukaniwa “Prácticas y Investigaciones Interdisciplinarias”, ukaxa uñakipiwa uka tuqita manqhanxa arya.
Disciplina ukax teórico-metodológico ukanak nayrar sartayi, ukax yatichirinakan ukhamarak yatiqirinakan yatxatäwinakan uñacht’ayatawa, jan mä tema específico ukar uñtasa. Ukhamarakiw ch’iyar jañchin, indígena, quilombola, jawir thiya, inmigrante, refugiado, africano, discapacitado, trans, no binario ukat LGBTQIAP+ ukanakan yatiñanakapata, perspectiva de género, urbana, rural ukat periférica ukanakan yatiñanakapar wakiskir temas ukanakat wali askin uñji. áreas, ukhamata ist’asiñapataki ukhamaraki ukhamata jupanakana sarnaqäwinakapa, yatiñanakapa, temas, experiencias ukhamaraki experiencias de opresión ukhamaraki kunaymana violencia (epistémica, física, psicológica) ukhamaraki resistencia, autonomía ukhamaraki empoderamiento. Amtäwix aka yatiñanakax jach’a yatiqañ utan uñt’ayatäñapataki ukhamarak espacios extraacadémicos ukan wali askit uñjatäñapataki.
WALI ASKI!
Taqi disertaciones de maestría ukat tesis doctoral ukanakax INTERDISCIPLINARIDAD uka arumpiw mä arut uñt’ayañapa, ukax Resumen de Tesis/Tesis ukar arktasa. Ukhamarus, "Mä perspectiva interdisciplinaria tuqitxa, aka yatxatawix yatiñan chiqanakaruw mayachthapi, kunjamatix X, Y ukat Z..." (kuna yatiñan chiqanakas movilizadas uk qhanañcht'asa) jan ukax "Mä enfoque interdisciplinario tuqiw aka yatxatawi Yatxatawixa kunaymana yatiñanaka apthapi, sañäni, X, Y ukhamaraki Z..." jan ukaxa yaqhipa uñtasita qillqatanakaxa Maestría jan ukaxa Doctorado yatxatawi taypina interdisciplinario uñt’ayawipa acredita. PPGHDL ukax mä programa interdisciplinario ukhamawa, ukhamax wali wakiskiriwa kunats yatxatäwix aka programa postgrado ukan lurasiwayi, ukax interdisciplinaridad ukar arxati ukatx mä materia obligatoria ukaniwa kunjamas yatxatawix interdisciplinario ukan lurasispa.
Ukhamaraki, Wakichawi ukan lurawipata ukhamaraki lurawipata lup’iñatakixa, interdisciplinariedad ukan wakiskirïtapat amuyt’añax wali askiwa. Interdisciplinaridad ukatxa transdisciplinariedad ukaxa amtiwa jach’anchayañataki amuyawi luratanakata ukatxa divisiones compartimentadas ukatxa mä reconfiguración de perspectivas, repertorios ukatxa chiqapuni patanakapa.
Aka tamachawixa, ukjamaraki mä thakhi yatxatawi lurañataki mä mayachata, mä amtampi phuqañataki amtanaka arsutanakaru, ukaxa sañ muni, pachpakiwa, mä desplazamiento de las divisiones disciplinarias quiqapa amuytꞌawinaka ukatxa recursos teóricos-prácticos movilizados ukanaka uka contornos disciplinarios ukanaka, kunjamatix paradigma occidental ukan utt’ayata.
Interdisciplinariedad ukatxa transdisciplinariedad ukaxa uñstiwa mä thakhi ukhama disciplinas ukan uraqi chicanakapa ukanaka p’akintañataki, jupanakana lurawinakapampi ukhamaraki kamachinakapampi, ukaxa p’akintañawa ukatxa mayampi lurañawa jan ukaxa atipjañarakiwa.
Aka thiya uraqi ukanxa kunaymana yatiñanaka taypinxa machaq thakhinaka luraña ukhamaraki luraña luraña. Ukat aka pachakiw mä machaq epistéma, mä amuytꞌawi anticolonial transdisciplinario sata, uñstañ qalltawayi.
Jichha pachan yatiñanak lurañax mä forma radical de interdisciplinaridad ukaruw mayi, kunjamtix Joseph Ki-Zerbo sarnaqäw yatxatirix burkinabe jupax uñacht’ayki ukhama. A General History of Africa ukanx Ki-Zerbo jupax arsuwayiwa, interdisciplinaridad ukax mä proyecto interdisciplinario ukaruw puriñapa, ukatx janiw kuna disciplinas ukanakas sapa mayni uñakipañamp askinak jikxatkiti, continente africano uksan densa ukat enredada realidad ukaruw puri. Qillqirin arsutaparjamaxa, África markan sarnaqäwipan jamuqanakapax, sañäni, qhanaw maynit maynikam yanapt’asipxi; Sapa mayniw, saparst’ata, chiqpach uñacht’äwip jan chiqaparukiw yatiyapxi, ukax yaqha jamuqanakan – kunayman yatiñan chiqanakat – uñt’ayañ yanapt’aspawa.
UNESCO ukax 1981 maratpachaw interdisciplinaridad tuqit aruskipt’awayi, “Coloquio 1981 (UNESCO, 1983) ukanx chikancht’asirinakaw nayraqatax condiciones epistemológicas ukat consecuencias de interdisciplinaridad ukanakat llakisipxäna: mä suma jakhüwi qillqatanakax definiciones rigurosas uka tuqit amuyt’añatakiwa. 1991 maran coloquio (PORTELLA, 1992) ukanx yatxatirinakax tantachasipxäna (nayrir tantachäwit sipanx juk’amp waljani) jupanakax mä proyecto operativo ukhamarak práctico de interdisciplinaridad ukan lurañatakiw ch’amanchapxäna, ukatx uraqpacha inatitucional yatxatäwi ukan uñt’ayasiñapatakiw ch’amanchapxäna, epistemológico ukhamäkaspas ukhama jan walt'anaka. askichatäpxänwa jan ukax uka lurawix tunka mara qhipatx juk’amp cientificonakanïkaspas ukhama, organizacional ukhamarak institucional ukanakat sipansa” (PORTELLA, 1992 Apud: TEIXEIRA, 2004).
Kunjamatix 2019 maran Capes uksan documento ukanx uñacht’ayaski, pankanakan. 12 ukat 13:
“Interdisciplinaridad ukaxa uñt’atawa mä espacio privilegiado ukhama, kunatixa pachpa transversal ukhamawa, uñacht’ayatawa prefijo ukanxa, nayraru sartañataki límites disciplinarios ukanakatxa, articulación, transponer ukhamaraki generación de conceptos, teorías ukat thaqhinaka, atipjaña límites de conocimientos disciplinarios ukatxa distinguir jupatxa, kunayman niveles de realidad, lógicas ukat yatiñanaka lurañataki formas ukanakan puentenak utt’ayasa. Ukatakixa, jisk’a chiqanakapampi ukhamaraki yaqha disciplina ukanakampi sapa kuti aruskipt’añaxa wali wakiskiriwa”.
Aka kamachinakaxa jaqinakaru yatichañanxa yatxataña, yatichaña ukhamaraki jach’anchayaña lurawinakampiwa apsutaraki, ukaxa walja jan walt’awinaka uñacht’ayiwa yatichirinakataki ukhamaraki yatiqirinakataki Área Interdisciplinaria uksana, ukanakatxa akanakawa uñacht’ayasi:
• Yatxatañataki, yatichañataki ukhamaraki machaq lurawinakanxa machaq perspectivas teórica-metodológicas ukanaka uñjañataki jist’araña ch’amanchaña;
• Askichañawa kuna jan walt’awinaka epistemológica ukaxa uñacht’ayiwa innovación teórica ukhamaraki metodológica ukaxa uñacht’ayiwa yatxatawi interdisciplinaria ukhamaraki yatichawi, ukaxa wakisiwa juk’ampi jak’ata aruskipaña disciplinas ukanaka taypina kunaymana yatiñanaka tuqita ukhamaraki áreas ukanaka taypina, ukhamaraki akanakaxa filosofías de la ciencia ukanakampi, kunaymana laderas ukanakana;
• Yatichirinakaru ukhamaraki yatiqirinakaru yatxataña amtanakaru metodología interdisciplinaria ukanaka uñt’ayañataki ch’amanchaña;
• Yatxatawi interdisciplinaria ukhamaraki yatichawi taypina kunaymana amuyunakaxa apsutarakispawa, kunatixa kunaymana amuyunaka lurañaxa wakisispawa, kunaymana lurawinakata aski yäqasa ukhamaraki uñt’añataki, kunatixa uka chiqanxa utji;
• Pluri, multi ukhamaraki interdisciplinaridad uka amuyunakaxa kunaymana contextos teóricos-metodológicos ukanaka qhananchañatakixa juk’ampi manqharu ch’allt’aña, ukaxa maynit maynikama chikañchasiña ukhamaraki mayjt’awinaka, posibilidades ukhamaraki límites ukanaka uñjasa, ukhamata yatichaña ukhamaraki yatxataña amtanaka qhananchawinakaru juk’ampi yanapt’añataki, machaq chiqa ukanakapa, ukhamaraki chiqanchawinaka kunaymana wakichawinakata Área Interdisciplinaria ukana;
• Uñt’ayaña canales ukanaka ch’amanchañataki aruskipañataki ukhamaraki Cámaras Temáticas de la Área Interdisciplinaria ukanaka taypina, ukhamata mayjt’ayañataki yatxatanaka ukanaka Wakichawi ukanaka taypina ukhamaraki yatiyañataki yatiñanaka interdisciplinarios ukanaka lurata.